Cinsel Sağlık Eğitimi Nedir? Neden Önemlidir?

Cinsel sağlık nedir? Cinsel sağlık eğitimi nedir? Cinsel sağlık eğitiminin amaçları nelerdir? Cinsel eğitim konusunda dünyada neler oluyor? Gençlerimiz cinsel sağlık konusunda ne zorluklar yaşamaktadır? Ülkemizde cinsel sağlık eğitimi konusunda neler yapılmalıdır? Cinsel sağlık eğitimi nasıl alınır, nerden alınır? Tüm sorulara yanıt almak için yazımıza buyurunuz… 

Cinsellik; biyolojik, psikolojik, sosyal yanları olan, iki kişinin uyum içindeki birlikteliklerini ve cinsel tatmini içeren, değer ve yargıları, sosyal görevleri ile tabularla belirlenen, özel bir an olarak adlandırılır. 

Dünya Sağlık Örgütü, cinsel sağlığı “cinsel yaşamın bedensel, ruhsal, zihinsel ve sosyal
açıdan bir bütün olarak ele alınması yoluyla kişilik, iletişim ve sevginin olumlu yönde zenginleştirilmesi ve güçlendirilmesi” olarak tanımlamaktadır. Başka bir tanıma göre cinsel sağlık; cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak, üremeyle ilgili sorunlardan uzak, istenmeyen gebelikleri önlemek ve cinsel işlevin fizyolojisine uygun sıkıntısız ve istismardan uzak olumlu deneyimler yaşayabilmektir. Bunların sağlanabilmesi için cinsel sağlığın korunması ve sürdürülmesi gerekmektedir. Cinsel sağlığın korunması, geliştirilmesi ve sürdürülmesi kapsamlı bir cinsel sağlık eğitimi ile mümkündür. ABD Cinsel Bilgi ve Eğitim Konseyi CSE programının amaçlarını şu şekilde sıralamıştır; 

1. Bilgi: Gençlere; üreme, anatomi, büyüme, gelişme, fizyoloji, mastürbasyon, aile yaşamı, gebelik, doğum, ebeveynlik, aile planlaması, cinsel tepki, cinsel eğilim, toplumsal cinsiyet, cinsel suiistimal, AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar dahil insan cinselliği ile ilgili tüm konularda doğru bilgiyi vermek.
2. Tutum, değer ve anlayış: Gençlerin; ailelerinin cinselliğe ilişkin değerlerini anlamaları, kendilerine olan güvenlerini arttırmaları, öz değerlerini geliştirmeleri, toplum ve aileleriyle olan ilişkileri ile alakalı bir anlayış geliştirmelerini sağlamak. Bununla beraber gençlerin aileleri ve başkalarına karşı olan sorumluluklarını anlamaları, kendi cinsel tutumlarını sorgulamaları, açığa çıkarmaları ve değerlendirmeleri için de bir olanak sağlamak.
3. İlişkiler ve kişiler arası beceriler: Gençlerin; sevecen, samimi, iletişim, karar verme, baskılara karşı koyma, atılganlık, olumlu ilişkiler oluşturma gibi kişiler arası beceriler geliştirmesine yardımcı olmak.
4. Sorumluluk: Gençlerin; cinsel davranışları ile ilgili sorumluluklarını kabul etme ve bunları yerine getirmelerine yardımcı olmak.

İlk kez 1995 yılında Dünya Kadın Konferansı’nda gündeme gelen bu konuda katılımcı olan ülkelere (Türkiye dahil) CSE’nin yaygınlaştırılması ve kurumsallaştırılması önerilmiştir. Bu öneri üzerine Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve bazı ulusal ve uluslar arası sivil kuruluşlar bir takım programlar ve eğitimler başlatmıştır. Bu programlar her ne kadar büyük bir adım olsa da sürekliliği olmamıştır. Gelişmekte olan ülkelerde verilen CSE üzerine yapılan araştırmada, gençlerin daha sorumlu ve daha doğru cinsel davranışlara yönlendirici rolü olduğu görülmüştür. Dünyada her yıl yaklaşık 15 milyon kişinin ergenlik çağında gebe kalmaktadır ve her yıl güvenli olmayan şekilde gerçekleşen 20 milyon düşük vakalarının %25′ ini 15-19 yaş grubundaki kızlar oluşturmaktadır. Dünyadaki cinsel yolla bulaşan hastalık vakalarının üçte biri (yarım milyon kişi) ergenler arasında görülmektedir. Ayrıca dünya genelinde yılda 2.4 milyon HIV vakasının yarısını da 10-24 yaş aralığındaki bireyler oluşturmaktadır. Bu araştırma sonuçlarına bakarsak aslında CSE’nin ne kadar gerekli olduğunu görmüş oluyoruz. 

Ülkemizde yapılan araştırmalara gelecek olursak gençlerimizin evlenmeden önce cinsel yaşamları olduğunu ve bu cinsel yaşamlarını bilinçsiz, korunmasız ve güvensiz yaşadıklarını net bir şekilde ortaya koymuştur. Ayrıca Nüfusbilim Derneği’nin 2007′ de gerçekleştirdiği araştırma sonuçlarına göre ülkemizde ortalama her üç gençten birinin cinsel deneyiminin olduğunu ve genelinin korunmadığını ve cinsellikle ilgili bilgi eksiklerinin olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlara rağmen ülkemizde kurumsallaşan CSE olmaması çok büyük ve çok önemli bir sorundur. 

Peki gençlerimiz cinsel sağlığı nerden ve nasıl öğreniyor?

Yapılan araştırma sonuçları gençlerin cinsel sağlıkla ilgili bilgileri informal yolla öğrendiğini, cinsel bilgilerinin yanlış veya eksik olduğunu ortaya koymuştur. Cinsellik ve cinsel sağlık konusundaki bilgilerin eksikliğinin temel nedeni çoğunlukla bu konudaki bilgilerin gizli, kapaklı, yetersiz ve yanlış kaynaklardan alınmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu konuların genellikle aileler tarafından “yasak, ayıp” olarak görülmesi ve bu konuda geleneksel tutumların etkili olduğu bilinmektedir. Farklı eğitim ve kültür düzeyinde olan ebeveynler bile bu konuda geleneksel tutumlarını devam ettirmektedir. Oysa ki 2007 yılında yapılan araştırmada gençlerin %96,3’ü cinsel sağlıkla alakalı bilgiyi okullardan veya ailelerinden almak istedikleri görülmüştür. Ancak gerekli bilgi alımı gerçekleşmediğinden gençlerin sadece %18’i doktor veya psikologdan CSE almıştır. Geri kalanın büyük çoğunluğu ise akran/arkadaşlarından öğrendikleriyle yetinmeye çalışmıştır.  

Gençlerin CSE konusunda yaşadıkları zorlukları toparlayacak olursak,

1. Cinsel ilişki yaşı
2. Adölesan gebelikler
3. Adölesan dönemde kontrasepsiyon
4. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
5. İstenmeyen gebelikler
6. Sağlıksız düşükler
7. Cinsel istismar ve şiddet
8. Cinsel sağlık konusunda bilgi eksikliği
9. Bilgi kaynakları ve sağlık hizmetlerine ulaşım

Bahsettiğimiz araştırmalar üzerine CSE önemini anlamış olduk. Peki bu konuda ülkemiz ne yapmalı?

• Geleneksel yerleşim yerlerinde yaşayan öğrencilerin ebeveyenleri ile cinsel sağlık konusunda rahatça konuşabilmeleri için eğitime öncelik olarak ebeveyenlerden başlanılmalı,
• Cinsel sağlık konusunda hizmet alımının artması için okullar bünyesinde “Gençlik Dayanışma Merkezi” ya da “Üreme Sağlığı Merkezi” birimlerinin yapılandırılmalı,
• Cinsellik eğitiminin, üniversite öncesi temel eğitim döneminde örgün sistem içinde sistemli programlarla yaygınlaştırılmalı,
• Müfredat programlarının, farklı yaş gruplarının gereksinimleri dikkate alınarak hazırlanması,
• Cinsel sağlık ile ilgili hizmetlere ulaşılabilirliğin artırılması için çalışmalar yapılmalı,
• Konuda uzman sağlık personeller yetiştirilmeli,
• Bölgede eğitimler planlanması yapılmalı.

Cinsel Sağlık Eğitimini nasıl öğrenebiliriz?

CSE konusunda bilgi sahibi olmak için jinekologlara, aile hekimlerine, ürologlara, psikologlara, cinsel terapistlere başvurabiliriz.