İÇERİK ÖZETİ
Menopoz (menopoza girmek), kadınların yumurtlama fonksiyonunun sona ermesiyle birlikte yaşadıkları doğal bir süreç. Ancak bu doğal süreç, eksilen hormon düzeyleri sonucunda birçok sistemi ilgilendiren sorunlara yol açabiliyor. Tam olarak menopoz orta yaş döneminde kadın beyninin ve bedeninin, endokrin bezlerinde meydana gelen değişikliklere olan hassasiyetine bağlı olarak gelişen bireysel bir yaşantıdır. Cinsellik, hangi yaşta olursa olsun kadınların sağlık durumlarının temel bileşenlerindendir. Sağlık çalışanlarının menopozda cinsel yaşamı etkileyen faktörleri bilmesi, menopozda cinselliğe ilişkin kadınların inanış, tutum ve değer yargılarının farkında olması ve bu doğrultuda bireye özgü danışmanlık yapabilmesi büyük önem taşımaktadır.
Türkiye’de kadınlar ortalama 47, Avrupa’da ise 51 yaşında menopoza giriyor. Menopoza girme yaşı kalıtsal olarak belirlenmiş ve ilk âdet kanaması yaşı, emzirme, doğum kontrol hapı, ırk, eğitim, boy ya da son gebelik yaşı gibi değişkenlerden etkilenmez. Ancak sigara kullanımı yumurta hücrelerinin ölümüne neden oluyor ve özellikle günde 20 adet ve daha fazla sigara içenlerde menopoza girme yaşı 1-2 yıl öne geliyor.
Menopoz sonrasındaki kadınlarda cinselliğe ait üç önemli değişiklik meydana geliyor. Bunlardan birincisi, vajende salgılanan sıvının miktarında görülen azalma, ikincisi, vajenin yüzeyini oluşturan mukoza adı verilen dokunun incelmesi, diğeri de vajeni saran kaslarda görülen elastikiyet kaybıdır. Bütün bunlar tıpta disparoni denilen ağrılı cinsel birleşmenin bu yaş grubunda en sık görülen nedenini teşkil ediyor. Tedavi edilmeyen kadınlarda cinsel birleşme sırasında bir kuruluk ve vajende darlık hissi oluşur, yanma ve tahriş görülebilir. Vajinal yolla kullanılacak ilaçlar sayesinde kadınlar yeniden sağlıklı bir vajene kavuşabilir ve cinsel olarak aktif kalabilirler. Yani düşünülenin tersine kullanılabilecek ilaçların aynı zamanda idrar yolları enfeksiyonlarını önlediği ve bu yaş gurubunda sıklıkla gözlenen idrar kaçırma şikayetlerini de azalttığı gösterilmiştir.
Sıcak basması özellikle menopozu takiben ilk iki yıl içinde ve cerrahi menopozlu kadınlarda daha sık görülmektedir. Genelde uyku sırasında ortaya çıkmaktadır. Partnerlerine yakın uyumaktan hoşlanan kadınlar, ateş basmaları nedeni ile daha uzak yatmayı ya da yatakları ayırmayı tercih etmektedir. Geceleri uyuyamama sonrasında yorgunluk, yakınlık kurulamadığı için cinsel istekte azalma ve çiftler arası uyum sorunları ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda evlilikteki uyum düzeyi, menopoz dönemindeki kadınların şikâyetleri ile baş etmede oldukça önemli bir rol oynamaktadır.
Çocuklar ile beraber uyumanın, evlilik süresinin artmasının ve eş ile birlikte uyumamanın cinsel disfonksiyon riskini arttırdığı belirtilmiştir (28). Perimenopoz dönemindeki kadınların uyku kalitelerinde yaşanan belirgin ve hissedilebilir düşüş, kendilerini yorgun hissetmelerine dolayısıyla libido ve motivasyon kaybına neden olmaktadır.
Cinsel fonksiyon bireyin psikolojik durumuna göre etkilenir. Kızgınlık ve öfke, hem erkek hem de kadın için uyarılmayı ve orgazmı olumsuz etkilemektedir. Kadınlar için duygusal yakınlık daha önemli olduğu için kırgınlıklar olduğunda cinsel işlevler olumsuz olarak etkilenir
İleri yaş gebelikler, oran olarak çok fazla olmasa da var olan gebelikler riskli gebelikler sınıfında yer alıp, hem anne hem de fetüs açısından ciddi riskler taşımaktadır. Kesin menopoz tanısı konana kadar gebelik riski devam etmektedir (20,21). Yaş ilerledikçe doğurganlık azalmakta ancak doğum kontrolü ihtiyacı sıfırlanmamaktadır.
Evlilikteki uyum düzeyi ile menopoza ilişkin belirtiler arasındaki ilişkiyi irdeleyen çalışmalarda, menopoz dönemindeki kadınların bu döneme ilişkin şikayetleri ile baş etmede, evliliklerinin ve eşleriyle olan ilişkilerinin oldukça önemli bir rol oynadığı gösterilmiştir.
Gençliğin sembolü olarak görülen overlerin çıkarılması (ooferektomi) androjen üretiminin aniden azalmasına yol açarak cinsel istek, uyarılma, cinsel ilişki sıklığı, cinsel doyum ve orgazmın azalmasına neden olabilmektedir.
Özellikle orta yaşlarında birçok rol ve sorumluluk yüklenen kadınlar için yoğun ve yorucu bir günün sonunda cinsel ilişki için zaman ayırmak hiçbir şekilde öncelik teşkil etmez. Orta yaşlardaki kadın için stres kaynağı olan ergen çocuklarla uğraşma, çocukların evden ayrılması sonucu yaşanan boşluk, yetişkin çocuğun eve umulmadık dönüşü, istenmeyen gebeliklerle başa çıkmaya çalışmak, boşanma, dulluk veya evlilik zorlukları, yaşlı anne baba veya torunların bakımı ile ilgili sorumluluklar, kariyerin zirve yıllarına girmesi, çocukların finansal baskıları ve emekliliğin geciktirilmesi, kendisi partnerinin yaşla alakalı sağlık sorunları beraberinde yorgunluk getirmektedir. Yorgunluk tek başına etkili değilse de gün boyu yaşanan stresin psikolojik yükü cinsel ilişkide engel oluşturmaktadır.
Cinsel problemlerin sebebi de sonucu da olabilir. Örneğin kadının dürtü yitimi depresyonuna katkıda bulunabilir aynı zamanda bu dürtü yitimini depresyonun bir etkisi olarak da görebilir. Kadınlarda depresyon varlığında orgazma ulaşmak daha da güçleşecektir. Antidepresan ilaçlar da, depresyon ve kaygıyı iyileştirmede etkili olmasına rağmen birçok kadın ve erkek için libidoda azalma, uyarılmayı başlatma ve sürdürmede, orgazma ulaşmada zorluk gibi yan etkilere neden olmaktadır.
Bir diğer dikkat edilmesi gereken püf noktalardan birisi de sizin için iletişimdir. İletişim özellikle orta yaşlarda çok önemlidir. Çünkü iyi bir iletişim çiftlerin gerçek problemi bulup tanımlamalarına olanak sağlayacaktır. Örneğin iyi bir iletişim yoksa kadının vajinal kuruluğundan kaynaklı zorluklar kadının cinselliğe ilgisini yitirdiği şeklinde yanlış yorumlanabilir ve partnerinin reddedilmişlik duygusuna kapılmasına neden olabilir.
Kadınların cinselliğe yönelik inanış, tutum ve değer yargıları, motivasyonu ve psikolojik durumu da cinsel fonksiyonu olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Toplum geleneklerini yıkmak ve cinsel hayatının düzene girebilmesi adına yardım almak için alanında deneyimli Uzman Psikoterapist Mehmet Ulubey’den yardım alabilirsiniz.
“Cinsel Sorunlar ve Psikolojik Nedenleri” adlı yazıyı okumak için tıklayınız.
Toplum tarafından en yaygın olarak inanılan cinsel mitlerden biri de yaşlı cinselliği ile ilgilidir . Yaşlılar başta olmak üzere toplumdaki kişiler tarafından yaşlılıkta cinselliğin sürmediğine ya da sürmemesi gerektiğine inanılmaktadır. Yapılan bir çalışmada Türkiye’de en çok inanılan cinsel mitler incelenmiş ve “Yaşlıların cinsel ilişkide bulunması uygun değildir.” mitine yaygın olarak inanıldığı bulunmuştur. Bu ve benzeri mitler nedeniyle yaşlı insanların zayıf ve yetersiz olduğu, cinsel birleşmeye istekli olmadıkları düşünülmektedir. İlerleyen yaş ile birlikte eş, iş gibi bir takım kayıplarla karşılan yaşlılar, kültürel faktörler nedeniyle yeni bir kayıp ile daha karşı karşıya gelmektesiniz.
Menopoz döneminde kadının cinsel hayatının sona ereceği inancı, kadının dengelerini altüst eder. Bugüne kadar menopozla ilgili olarak ortaya atılan iddiaların en zararlısı da, menopozla birlikte kadının seks hayatının sona ereceği iddiasıdır. Aslında olay tam olarak da bu şekilde değil. Bunlar sadece toplumun kabul etmiş olduğu geçersiz yargılarından ibarettir. Kadın cinselliğini artık serbestçe ortaya koyup, yepyeni duygularla, her şeye yeniden başlayabilir. Yeter ki, menopozun bir bitiş değil, başlangıç olduğuna kendini inandırsın.
Menopoz dönemi seks hayatını noktalamaz. Kadının yumurtalıkları faaliyetlerine son verince, seks hayatının daha da gelişmesi doğaldır. Hamile kalma endişesi ortadan kalkınca, kadının sadece cinsel arzularını tatmin etmek için seks yapma şansı doğar. Yukarıda menopoz döneminde cinsel yaşamı etkileyen birçok faktörü sizinle paylaştık. Bunların birçoğuna göre bu değişimlerden hormon yetersizliği sorumlu. Fakat cinsel sorunları sadece hormonlara bağlamak yanlıştır.
Aslında psikolojik, sosyokültürel kişisel ve biyolojik nedenler cinsel sorunları yaratırlar. Ancak menopoz döneminde cinsel isteksizlik kısa sürede yerini istekliliğe bırakabilir. Bunu sağlamak için de kadının menopoz gerçeklerini anlaması ve kabul etmesi yeterli olabilir. Hormon dengesizliğinin çok da fazla etkili olmadığı bilinmektedir. Asıl sorun, kişilerin ruhsal bakımdan menopozu özümseyememeleridir. Zihinlere kazınmış, gerçekle ilgisi olmayan yanlış bilgiler, kadını cinsellikten soğutur. Şunu unutmayın ki gerçekleri öğrenmek bu geçici soğumayı giderir ve kadın, menopoz döneminde seks hayatının en hareketli ve özel dönemini yaşayabilir. Cinselliği ikinci plana atmaktan kaçınan orta yaşlı kadının cinsel yaşamında önemli gelişmeler olabilir. Cinselliğin değerini bu dönemde daha iyi anlayabilir.
Menopoz döneminde kadınlar, hatalı bilgilendirme sonucu, bir süre cinselliği geri plana atarlar. Bu uygulama sürerse, hiç gereği yokken kadının cinsel yaşamı sona erebilir. Böyle bir hataya düşmemek için alınabilecek basit önlemlere bir göz atalım:
Cinsel yaşamla ilgili sorunları tartışmaya zaman bulamamış olsa bile artık eline geçen fırsatlar değerlendirmeli.
Ruh hali, cinsel yaşamın düzene girmesi açısından da büyük önem taşır. Kadın umutsuzluğa kapılmadan cinsel yaşamını devam ettirmesi gerektiğini kabul etmeli.
Menopoz dönemi, kadının eşiyle ikinci bir balayı yaşaması için en uygun zamandır. Eşler, birbirlerine daha çok zaman ayırabilirler ve sorumluluklardan uzakta birbirlerini daha iyi tanırlar.
Eşler birbirlerine duydukları sevgiyi küçük hediyelerle, bazen tatlı sözlerle anlatmalıdırlar. Küçük ayrıntılar, aşkları güçlendirir.
Kadının cinsel temas sırasında tüm benliğiyle dikkatini sevişmeye odaklaması gerekir. Olgunluk çağındaki çiftler için bu uygulama hiç de zor değildir.
Kadın eşiyle sohbet etmeli, erkekle birlikte gülüp şakalaşabilmeli. Duyguların düşüncelerin açıklanması, cinsel yaşamın düzene girmesinde çok önemli rol oynayacaktır.
Kadınlar, orta yaşlarda cinsel yaşamlarıyla ilgili gerçekleri kendilerinden ve çevrelerindeki kişilerden gizleme huyundan yavaş yavaş vazgeçmeye başlarlar. Cinsel yaşamın orta yaşlarda da dengeli ve düzenli olabilmesi için birkaç küçük öneri sıralamak istiyorum:
Kadınlar için bu dönemde en önemli iki faktör egzersiz yapmak ve hayat tarzını düzenlemektir. Kadınları menopozun olumsuz etkilerinden koruyan hayat tarzı için önerileri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
Yorumlar Göster
Merhaba Mehmet Ulubey hocam, yazınızı çok beğendim elinize sağlık şuan tamda ihtiyacım olan bir yazıydı. Yaşadığım bir çok psikolojik problemin menopoz dan kaynaklandigini öğrendim. Ama sorun şu ki eşime nasıl öğreteceğim , onun ilgisine sevgisine o kadar ihtiyacım var ki bunu anlaması ise imkansız gözüküyor